شک در نماز و تعریف شک از منظر آیت الله سیستانی، قسمت اول
شک در نماز چیست؟ چه زمانی باید شک در نماز را نادیده گرفت و چه زمانی باید به آن اهمیت داد، زمانی که شک در نماز صحیح است چه باید کرد؟ شک در نماز و احکام آن در سایت آیت الله سیستانی و در قسمت توضیح المسائل آن بیان شده است که ما در اینجا به صورت مختصر بعضی از آن موارد را در ادامه آورده ایم. البته به شما توصیه اکید می کنیم مسائل دینی و شرعی را از منابع مطمئن جویا شوید و به این مطلب خلاصه شده اکتفا نکنید. برای اطلاع دقیق از سوال خود می توانید به سایت این مرجع عالیقدر و قسمت پرسش و پاسخ مراجعه کنید (این لینک) یا رساله ایشان را مورد مطالعه قرار دهید (این لینک).
شكّیّات نماز
قبل از بیان احکام شکهای نماز، تعریف شک و گمان به عنوان مقدّمه ذکر میشود:
شک، عبارت است از اینکه فرد بین دو یا چند طرف قضیّه، به طور مساوی و برابر تردید داشته باشد؛ مثل اینکه تردید داشته باشد که در رکعت دوم است یا سوم و هر دو طرف برای او مساوی باشد و نتواند یک طرف را بر دیگری ترجیح دهد.
گمان، عبارت است از اینکه فرد بین دو یا چند طرف قضیّه تردید داشته باشد؛ ولی احتمال یک طرف نسبت به موارد دیگر، بیشتر باشد؛ مثل اینکه (۳۰) درصد احتمال بدهد که در رکعت سوم است و (۷۰) درصد احتمال بدهد که در رکعت چهارم است که احتمال قوی‌تر (۷۰ درصد) در اینجا گمان یا ظنّ نامیده میشود.[۱]
شکهای نماز چند نوع است:
- شك‌‌هایی كه نماز را باطل میكند (هشت مورد).
- شکهایی که نباید به آنها اعتنا كرد (شش مورد).
- شکهای صحیح که اگر نمازگزار بر طبق احکامی که ذکر خواهد شد، عمل نماید، نمازش صحیح خواهد بود (یازده مورد) بنابر این، مجموع شکهای نماز «بیست و پنج» مورد میباشد.
شایان ذکر است شکهای باطل کننده و شکهای صحیح همگی در مورد رکعت‌های نماز است و شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد، شامل شک در رکعت‌ها و غیر رکعت‌ها میباشد.
مسأله ۱۴۲۳. هنگامی که شکّی در رکعات نماز ایجاد میشود، چه شک از اقسام شکهای باطل کننده باشد و چه از اقسام شکهای صحیح، نمازگزار نمی‌‌تواند فوراً به احکام آن شک عمل نماید؛ بلکه لازم است قدری فکر کند تا در صورتی که به گمان یا اطمینان دست پیدا نمود، بر طبق آن عمل کند و چنانچه به نتیجه‌‌ای نرسید و همچنان در شک خود باقی ماند، در این صورت به احکام شکّیّات عمل نماید.
شک در نماز چه زمانی باعث باطل شدن نماز می شود؟
شكهاى باطل كننده
مسأله ۱۴۲۴. شكهائى كه نماز را باطل مىكند از این قرار است:
اول:شک در شماره ركعتهاى نماز دو ركعتى واجب؛ مثل نماز صبح و از مسافر، ولى شک در شماره ركعتهاى نماز مستحب و نماز احتیاط، نماز را باطل نمىكند.
دوم:شک در شماره ركعتهاى نماز سه ركعتى.
سوم:آنكه در نماز چهار ركعتى شک كند كه یک ركعت خوانده یا بیشتر.
چهارم:آنكه در نماز چهار ركعتى قبل از وارد شدن به سجده دوم، شک كند كه دو ركعت خوانده یا بیشتر.
پنجم:شک بین دو و پنج، یا دو و بیشتر از پنج.
ششم:شک بین سه و شش، یا سه و بیشتر از شش.
هفتم:شک در ركعتهاى نماز، طوری كه اصلاً نداند چند ركعت خوانده است. (البته این شک در حقیقت مورد مستقلی نیست بلکه جزء موارد دیگر مثل شک بین یک رکعت و بیشتر میباشد).
هشتم:شک بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش، به تفصیلى كه خواهد آمد.
مسأله ۱۴۲۵. اگر یكی از شك‌‌های باطل كننده برای انسان پیش آید، نمازگزار میتواند پس از به دست نیامدن نتیجه و پابر جا شدن شک، نماز را به هم بزند؛ هرچند بنابر احتیاط مستحب، پس از آنکه شک او پا برجا شد، نماز را به هم نزند، بلكه به قدری فكر كند كه صورت نماز به هم بخورد، یا از پیدا شدن یقین یا گمان ناامید شود.
شكهائى كه نباید به آنها اعتنا كرد
مسأله ۱۴۲۶. شكهائى كه نباید به آنها اعتنا كرد از این قرار است:
اول:شک در چیزى كه محل بجا آوردن آن گذشته است، مثل آنكه در ركوع شک كند كه حمد را خوانده یا نه.
دوم:شک بعد از سلام نماز.
سوم:شک بعد از گذشتن وقت نماز.
چهارم:شک كثیر الشّک، یعنى كسى كه زیاد شک مىكند.
پنجم:شک امام در شماره ركعتهاى نماز در صورتى كه مأموم شماره آنها را بداند وهمچنین شک مأموم در صورتى كه امام شماره ركعتهاى نماز را بداند.
ششم:شک در نمازهاى مستحبّى و نماز احتیاط.
-
شک در چیزى كه محلّ آن گذشته است
مسأله ۱۴۲۷. اگر در بین نماز شک كند كه یكی از كارهای واجب آن را انجام داده یا نه مثلاً شک كند كه حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول كاری باشد كه بین آن کار و كار قبلی، ترتیب شرعی است (طوری كه چنانچه آن كار قبلی را عمداً ترک كرده باشد، شرعاً نباید مشغول این كار شود)، به شک خود اعتنا نكند (این شک، شک بعد از محل است) مثلاً اگر نمازگزار در حال خواندن سوره، شک كند حمد را خوانده یا نه، در این حال به شكش اعتنا نمی‌‌كند و در مورد این حکم فرقی نیست که عملِ بعد، جزء واجب یا مستحب یا مقدّمه باشد.
امّا اگر نمازگزار وارد عمل بعد نشده (و به اصطلاح در محل است)، باید آنچه را كه در انجام آن شک كرده، به جا آورد؛ مثلاً اگر شک كند كه حمد را خوانده یا نه در حالی كه هنوز مشغول خواندن سوره نشده است، باید حمد را بخواند.
همچنین اگر وارد عمل بعد شده ولی بین عمل بعد و جزء مشكوک قبلی، ترتیب شرعی نیست، باید آنچه را كه در انجام آن شک كرده، به جا آورد مثلاً اگر در سجده مشغول گفتن ذكر شریف صلوات است و شک میكند كه ذكر واجب سجده را گفته یا نه، باید به شكش اعتنا كرده و ذكر واجب سجده را بگوید زیرا در سجده، مستحب است قبل یا بعد از ذكر واجب سجده، صلوات بفرستد و بین ذكر سجده و صلوات ترتیب شرعی نیست.
آنچه در این مسأله ذکر شد در همه نمازها جاری است و شامل نماز واجب و نماز مستحب، نماز اداء و نماز قضا، نماز یومیه و نماز آیات و مانند آن میشود.
مسأله ۱۴۲۸. كسی كه در گفتن تكبیرة الاحرام شک دارد در حالی که مشغول گفتن «أعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ» یا خواندن قرائت است، نباید به شک خود اعتنا نماید.
مسأله ۱۴۲۹. اگر هنگام قرائت حمد و سوره در بین خواندن آیه‌ای شک كند كه آیه قبل را خوانده یا نه، یا وقتى كه آخر آیه را مىخواند شک كند كه اول آن را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۳۰. اگر نمازگزار در حال رفتن به سمت ركوع شک نماید كه حمد و سوره یا سوره تنها را خوانده یا نه، به شكش اعتنا نكند. همچنین است اگر در حال خواندن قنوت در ركعت دوم شک نماید حمد و سوره یا سوره را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا ننماید.
مسأله ۱۴۳۱. اگر بعد از ركوع یا سجود شک كند كه كارهاى واجب آن، مانند ذكر وآرام بودن بدن را انجام داده یا نه، باید به شک خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۳۲. اگر نمازگزار در حالی كه به سمت سجده می‌رود شک كند كه ركوع كرده یا نه، باید به شک خود اعتنا نكند. همچنین اگر در حالی كه به سمت سجده می‌رود شک كند كه بعد از ركوع ایستاده یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۳۳. اگر نمازگزار شک كند یک سجده انجام داده یا دو سجده، در صورتی كه در محلّ است و وارد عمل بعد نشده، باید یک سجده دیگر انجام دهد؛ امّا اگر شک، بعد از وارد شدن در عمل بعد باشد و بین عمل بعد و جزء مشكوک قبلی، ترتیب شرعی باشد، مثل اینكه مشغول خواندن تشهّد شده است یا در حال برخاستن برای ركعت بعد است، در این صورت به شک خود اعتنا نكند و نماز را ادامه دهد.
مسأله ۱۴۳۴. اگر در حال برخاستن شک كند كه سجده یا تشهّد را بجا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۳۵. اگر نمازگزار در حالی كه مشغول گفتن صلوات تشهّد است، در گفتن یا نگفتن شهادتین تشهّد شک كند، به شک خود اعتنا نكند. همچنین اگر در حالی كه مشغول گفتن سلام است، در خواندن یا نخواندن تشهّد یا قسمتی از آن شک كند به شک خویش اعتنا ننماید.
مسأله ۱۴۳۶. اگر نمازگزار شک كند كه سلام نماز را گفته یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده، یا عملی كه با نماز سازگاری ندارد، انجام داده، باید به شک خود اعتنا نكند و اگر قبل از اینها شک كند، باید سلام را بگوید و اگر بعد از تمام شدن سلام، شک كند كه سلام را درست گفته یا نه، به شک خود اعتنا نكند، هرچند مشغول عمل دیگری نشده باشد.
مسأله ۱۴۳۷. اگر نمازگزار در بین نماز شک در نیّت نماز کند چنانچه می‌داند فعلاً نیّت نماز دارد و شک او نسبت به اجزاء قبلی است، به شک خود اعتنا نکرده و نمازش را ادامه دهد به عنوان مثال کسی که شک در نیّت نماز صبح کرده در حالی که در رکوع است و می‌داند رکوع را به نیّت نماز صبح انجام داده است، در این حال نمازش را ادامه داده و صحیح است.
مسأله ۱۴۳۸. كسى كه نشسته یا خوابیده نماز مىخواند، اگر موقعى كه حمد یا تسبیحات مىخواند شک كند كه سجده یا تشهّد را بجا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نكند و اگر پیش از آنكه مشغول حمد یا تسبیحات شود شک كند كه سجده، یا تشهّد را بجا آورده یا نه، باید بجا آورد.
مسأله ۱۴۳۹. اگر فرد نمازگزار شک كند كه یكى از ركنهاى نماز را بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است نشده، باید آن را بجا آورد، مثلاً اگر پیش از خواندن تشهّد شک كند كه دو سجده را بجا آورده یا نه باید بجا آورد و چنانچه بعد یادش بیاید كه آن ركن را بجا آورده، چون ركن زیاد شده نمازش – بنابر احتیاط لازم – باطل است.
مسأله ۱۴۴۰. اگر شک كند عملى را كه ركن نیست بجا آورده یا نه، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است نشده، باید آن رابجا آورد، مثلاً اگر پیش از خواندن سوره شک كند كه حمد را خوانده یا نه، باید حمد رابخواند و اگر بعد از انجام آن یادش بیاید كه آن را بجا آورده بود، چون ركن زیاد نشده، نمازش صحیح است.
مسأله ۱۴۴۱. اگر فرد شک كند كه ركنی را به جا آورده یا نه، مثلاً مشغول تشهّد است و شک میكند كه دو سجده را به جا آورده یا نه، باید به شک خود اعتناء نکند و چنانچه بعداً یادش بیاید كه آن ركن را به جا نیاورده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده باید آن را به جا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده، نمازش بنابر احتیاط لازم، باطل است. به عنوان مثال، اگر قبل از ركوعِ ركعت بعد یادش بیاید كه دو سجده را به جا نیاورده است، باید دو سجده را به جا آورد و اگر در ركوع یا بعد از آن یادش بیاید، نمازش چنان كه ذکر شد، باطل است.
مسأله ۱۴۴۲. اگر نمازگزار شک كند عملی را كه ركن نیست به جا آورده یا نه، چنانچه مشغول كاری كه بعد از آن است شده باشد، به شک خود اعتنا نكند مثلاً موقعی كه مشغول خواندن سوره است، شک كند كه حمد را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نكند و اگر بعد یادش بیاید كه آن را به جا نیاورده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده، باید آن را و آن چه بعد از آن است را به جا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده، نمازش صحیح است. بنابراین اگر نمازگزار مثلاً در قنوت نماز واجب، یادش بیاید كه حمد را نخوانده، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید، نمازش صحیح است.
-
شک بعد از سلام
مسأله ۱۴۴۳. اگر نمازگزار بعد از سلامِ نماز شک كند كه نماز را به طور صحیح به جا آورده یا نه، خواه شک مربوط به عدد رکعت‌های نماز باشد، یا شرایط نماز مانند قبله و طهارت، یا اجزای نماز مانند رکوع و سجود، به شک خود اعتناء نمی‌کند. بنابراین اگر نمازگزار بعد از سلام نماز، شک كند ركوع كرده یا نه، یا شک کند رو به قبله نماز خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
همچنین اگر نمازگزار بعد از سلامِ نماز مغرب شک کند سه رکعت نماز خوانده یا چهار رکعت، یا بعد از سلامِ نماز چهار ركعتی شک كند كه چهار ركعت خوانده یا پنج ركعت، به شک خود اعتنا نكند.
ولی اگر نمازگزار بداند که نمازش کامل نیست و شک وی از شکهایی باشد که اگر در بین نماز پیش می‌آمد آن را باطل می‌کرد، مثلاً بعد از سلام نماز چهار ركعتی، شک كند كه سه ركعت خوانده یا پنج ركعت، نمازش باطل است؛ امّا اگر بعد از سلام شکی برایش پیش آید که اگر در بین نماز بود، از شکهای صحیح به حساب می‌آمد؛ مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، در این صورت اگر از حالت نمازگزار خارج نشده یا کاری که عمدی یا سهوی آن مبطل نماز است انجام نداده، حکم بین نماز را دارد، بنابر این میتواند بنا را بر سه گذاشته و یک رکعت دیگر به جا آورد و سپس نماز احتیاط خوانده و به سبب سلام بیجا بنابر احتیاط واجب سجده سهو به جا آورد.
-
شک بعد از وقت
مسأله ۱۴۴۴. اگر بعد از گذشتن وقت نماز، شک كند كه نماز خوانده یا نه، یا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نیست؛ ولى اگر پیش از گذشتن وقت شک كند كه نماز خوانده یا نه، اگر چه گمان كند كه خوانده است، باید آن نماز را بخواند.
مسأله ۱۴۴۵. اگر بعد از گذشتن وقت، شک كند كه نماز را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۴۶. اگر فردی که نماز عصرش را نخوانده، در وقت مخصوص به نماز عصر شک نماید که نماز ظهر را خوانده یا نه، باید نماز عصر را بخواند و لازم نیست قضای نماز ظهر را انجام دهد؛ امّا اگر فردی در وقت مخصوص نماز عصر شک نماید که نماز ظهر و عصرش را خوانده است یا نه، باید نماز عصر را بخواند و بنابر احتیاط واجب قضای نماز ظهر را نیز انجام دهد و حکمی که در این مسأله ذکر شد، در مورد نماز مغرب و عشاء نیز جاری میشود.
مسأله ۱۴۴۷. اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار ركعت نماز خوانده، ولی نداند به نیّت ظهر خوانده یا به نیّت عصر، باید چهار ركعت نماز قضاء به نیّت نمازی كه بر او واجب است (نیت ما فی الذّمّه) بخواند.
مسأله ۱۴۴۸. اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا، بداند تنها یک نماز خوانده ولی نداند سه ركعتی خوانده یا چهار ركعتی، باید قضای نماز مغرب و عشاء، هر دو را بخواند.
-
کثیرالشّک (کسی که زیاد شک می‌کند)
مسأله ۱۴۴۹. كثیر الشّک كسی است كه زیاد شک میكند؛ یعنی وقتی که حالِ او را با حالِ كسانی كه در وجود یا عدم وجودِ عوامل حواس پرتی همانند او هستند، مقایسه می‌‌کنیم، آن فرد بیشتر از معمول شک میكند.
ملاک در تشخیص کثیر الشّک، عرف میباشد و كثیر الشّک بودن، اختصاص به كسی كه زیاد شک كردن عادت او باشد، ندارد؛ بلكه كافی است كه فرد در معرض عادت به زیادی شک باشد و از نمونه‌های کثیر الشّک به عنوان مثال یک مورد ذکر میشود:
اگر شخص در حالات عادی، سه نماز پشت سر هم بر او نمیگذرد، مگر آنكه حداقلّ در یكی از آنها شک میكند و این حالت، دو مرتبه دیگر هم تکرار شود، در شک چهارم و بعد از آن، عرفاً عنوان كثیر الشّک بر این فرد صدق میكند و باید طبق احکام کثیر الشّک عمل نماید. به عنوان مثال، اگر فردی در بین سه نماز صبح و ظهر و عصر، تنها در نماز صبح شک كند و در سه نماز بعد از آن یعنی نماز مغرب و عشاء و صبحِ روز آینده، در نماز مغرب شک كند و در سه نماز ظهر و عصر و مغربِ روز آینده، در نماز ظهر شک كند، پس از آن اگر در نماز عشا یا نماز صبح یا ظهر روز بعد از آن شک كند، كثیر‌الشک محسوب میشود؛ بنابر این به شک خویش اعتنا نمی‌‌كند.
شایان ذکر است چنانچه كسی در یک نماز سه بار شک كند یا در سه نماز پشت سر هم، در هر نماز یک بار شک كند، این مقدار برای کثیر الشّک شدن کافی نیست؛ مگر اینكه این امر به اندازه‌‌ای ادامه پیدا كند و شک تكرار شود كه عرف او را كثیرالشّک محسوب نماید.
توجّه به این نکته نیز شایسته است که کثیر الشّک در مبحث وضو، غسل و تیمّم، همانند کثیر الشّک در مبحث نماز است؛ بنابر این اگر شخص، در حالات عادی، سه وضو بر او نمیگذرد، مگر آنکه در یکی از آنها شک می‌کند، مثلاً در مسح سر شک می‌کند که آن را انجام داده یا نه و این حالت، دو مرتبه دیگر هم تکرار شود، در شک چهارم و بعد از آن، عنوان کثیر الشّک بر این فرد صدق می‌کند و به احکام کثیر الشّک در وضو عمل می‌نماید؛ یعنی به شک خود اعتنا نکرده و بنا می‌گذارد که مسح سر را انجام داده است؛ امّا اگر بعداً معلوم شود که مسح سر را انجام نداده، وضویش باطل بوده ونماز واجبی را که با آن خوانده، باید در وقت دوباره خوانده و اگر وقت گذشته قضا نماید.
مسأله ۱۴۵۰. كثیر الشّک اگر در به جا آوردن جزئی از اجزای نماز شک كند، باید بنا بگذارد كه آن را به جا آورده، مثلاً اگر شک كند كه ركوع كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه ركوع كرده است؛ هرچند در محلّ باشد و اگر در به جا آوردن چیزی شک كند كه نماز را باطل میكند، مثل اینكه شک كند كه نماز صبح را دو ركعت خوانده یا سه ركعت، بنا را بر دو رکعت می‌گذارد و نمازش صحیح است هرچند هنوز سلام نماز را نداده باشد.
مسأله ۱۴۵۱. كسی كه در یک مورد نماز زیاد شک میكند، طوری كه زیادی شک، تنها مخصوص آن مورد محسوب شود، فقط در همان مورد، احکام کثیر الشّک برای او جاری میشود و در سایر موارد، کثیر الشّک محسوب نمیشود. بنابر این، چنانچه در موارد دیگر نماز شک كند، باید به دستور آن عمل نماید؛ مثلاً كسی كه زیادی شک او در این است كه سجده كرده یا نه، اگر در به جا آوردن ركوع شک كند، باید به دستور آن رفتار نماید؛ یعنی اگر در محلّ است مثل اینکه ایستاده و هنوز به سمت سجده نرفته ، باید ركوع را به جا آورد و اگر از محلّ گذشته مثل اینکه به سجده رفته، به شکش اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۵۲. كسی كه همیشه در نماز مخصوصی، مثلاً در نماز ظهر زیاد شک میكند، طوری كه زیادی شک تنها مخصوص آن نماز محسوب شود، فقط در همان نماز، برای او احکام کثیرالشّک جاری میشود و در سایر نمازها، کثیر الشک محسوب نمیشود. بنابر این، اگر در نماز دیگری مثلاً در نماز عصر شک كند، باید به دستور شک رفتار نماید.
مسأله ۱۴۵۳. كسی كه فقط وقتی كه در جای مخصوصی نماز می‌خواند، زیاد شک میكند به همان صورت كه در مسأله قبل آمد، اگر در غیر آنجا نماز بخواند و شكّی برای او پیش آید، باید به دستور شک عمل نماید.
مسأله ۱۴۵۴. کسی که معنای کثیر الشّک را می‌داند، اگر شک كند كه كثیرالشّک شده یا نه، كثیر الشّک محسوب نمیشود و باید به دستور شک عمل نماید و فردی که كثیر الشّک است تا وقتی یقین یا اطمینان نكند كه به حال معمولی مردم برگشته، باید به شکّ خود اعتنا نكند.
مسأله ۱۴۵۵. بر كثیر الشّک واجب نیست برای یادسپاری تعداد ركعات نماز یا کارهای آن، از مهرهای مخصوصی كه تعداد ركعات نماز یا تعداد سجده‌‌ها را نشان می‌‌دهد یا از تسبیح یا انگشتر یا وسیله دیگری كه نمازگزار با آن میتواند تعداد ركعات یا کارهای نماز را حفظ نماید، استفاده كند، هرچند این كار مطابق با احتیاط مستحب است.
مسأله ۱۴۵۶. كسی كه زیاد شک میكند، اگر شک كند، ركنی را به جا آورده یا نه و اعتنا نكند و بعد یادش بیاید كه آن را به جا نیاورده، چنانچه مشغول ركن بعد نشده، باید آن ركن و آنچه را بعد از آن است، به جا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده، نمازش، بنابر احتیاط واجب، باطل است مثلاً اگر شک كند ركوع كرده یا نه و اعتنا نكند، چنانچه پیش از سجده دوم یادش بیاید كه ركوع نكرده است، باید برگردد و ركوع كند و اگر در سجده دوم یادش بیاید، نمازش بنابر احتیاط واجب، باطل است.
مسأله ۱۴۵۷. كسی كه زیاد شک میكند، اگر شک كند چیزی را كه ركن نیست به جا آورده یا نه و اعتنا نكند و بعد یادش بیاید كه آن را به جا نیاورده، چنانچه از محلّ به جا آوردن آن نگذشته، باید آن را و آنچه را بعد از آن است، به جا آورد و اگر از محلّ آن گذشته نمازش صحیح است؛ مثلاً اگر در نماز واجب شک كند كه حمد خوانده یا نه و اعتنا نكند، چنانچه در قنوت یادش بیاید كه حمد نخوانده، باید حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید، نمازش صحیح است و آن را ادامه می‌‌دهد.
-
شک امام و مأموم
مسأله ۱۴۵۸. اگر امام جماعت در شماره ركعت‌‌های نماز شک كند، مثلاً شک كند كه سه ركعت خوانده یا چهار ركعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد كه چهار ركعت خوانده و به امام بفهماند كه چهار ركعت خوانده است، امام باید نماز را تمام كند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد كه چند ركعت خوانده است و مأموم در شماره ركعت‌‌های نماز شک كند، باید به شک خود اعتنا ننماید
و همچنین است شک هر یک از آن دو در افعال نماز، مانند شک در عدد سجده. بنابراین مأمومی كه می‌داند كه در کارهای نماز از امام جماعت تبعیّت می‌كرده و تخلّف ننموده، اگر شک كند یک سجده انجام داده یا دو سجده در حالی كه امام جماعت اطمینان یا یقین به دو سجده دارد، نباید به شک خویش اعتناء كند.
-
شک در نماز مستحبّی
مسأله ۱۴۵۹. یکی از شکهایی که به آن اعتناء نمیشود، شک در تعداد رکعات نماز مستحبّی است که تفصیل احکام آن در فصل احکام نماز مستحبّی مسأله (۱۸۶۳) خواهد آمد.
ادامه مطلب مربوط به شک در نماز را در پست های بعدی خواهید دید.
مطلبی که خواندید در مورد شک در نماز بود،
توصیه می کنیم حتما این مطالب را جهت اگاهی بیشتر مطالعه کنید:
روزه گرفتن در اسلام و احکام آن بر مبنای فتوای آیت الله سیستانی
روزه قضا و احکام روزه قضای ماه رمضان بر مبنای رساله آیت الله سیستانی
